पेरणीनंतरच्या पहिल्या ३० दिवसांतील नियोजन महत्त्वाचे; योग्य फवारणीने फुटव्यांची संख्या वाढण्यास मदत.
गहू पिकातून चांगले उत्पादन मिळवण्यासाठी सुरुवातीच्या काळात योग्य व्यवस्थापन करणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. विशेषतः पेरणीनंतर १५ ते ३० दिवसांच्या कालावधीत पिकाला फुटवे फुटण्यास सुरुवात होते आणि याच काळात योग्य काळजी घेतल्यास फुटव्यांची संख्या वाढून उत्पादनात लक्षणीय वाढ होऊ शकते. यासाठी खत, पाणी आणि फवारणी या तीन मुख्य घटकांचे योग्य नियोजन करणे आवश्यक आहे.
१) खत व्यवस्थापन: स्फुरदयुक्त खतांना प्राधान्य
गव्हाच्या चांगल्या वाढीसाठी आणि फुटव्यांची संख्या वाढवण्यासाठी स्फुरद (Phosphorus) या अन्नद्रव्याची मोठी भूमिका असते. त्यामुळे पेरणी करतानाच बेसल डोसमध्ये स्फुरदयुक्त खतांचा वापर करणे फायदेशीर ठरते. यानंतर, ३० ते ४० दिवसांच्या आसपास पिकाला दुसरा खताचा हप्ता द्यावा. सुरुवातीच्या अवस्थेत योग्य खत व्यवस्थापन केल्यास पिकाची मुळे चांगली वाढतात आणि फुटवे फुटण्यास मदत होते.
२. पाणी व्यवस्थापन: पाण्याचा ताण टाळा
पेरणीनंतर पहिले पाणी दिल्यानंतर साधारणपणे २० ते २५ दिवसांनी दुसरे पाणी देणे आवश्यक असते. या काळात पिकाला पाण्याचा ताण बसणार नाही, याची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे. जमिनीत ‘वाफसा’ स्थिती (ओलावा) आहे की नाही हे तपासण्यासाठी मुठीत माती घेऊन तिचा लाडू बनवून पाहावा. जर लाडू बनला नाही आणि माती भुसभुशीत झाली, तर पिकाला पाण्याची गरज आहे असे समजावे आणि त्वरित पाणी द्यावे. सुरुवातीच्या काळात पाण्याची कमतरता भासल्यास फुटव्यांची संख्या कमी होऊ शकते.
३. फवारणी व्यवस्थापन: फुटवे वाढीसाठी संजीवके आणि खते
गव्हाच्या पेरणीनंतर २५ ते ३० दिवसांच्या दरम्यान एक महत्त्वाची फवारणी केल्यास फुटव्यांची संख्या वाढण्यास मोठी मदत होते. या फवारणीमध्ये खालील घटकांचा वापर करावा:
जिबरेलिक ॲसिड (Gibberellic Acid): हे एक वनस्पती वाढ संप्रेरक (Plant Growth Regulator) आहे, जे फुटवे वाढवण्यासाठी अत्यंत प्रभावी आहे.
पावडर स्वरूपात: सुमिटोमो कंपनीचे प्रोजीब इझी (ProGibb Easy) हे उत्पादन वापरता येते. याचे प्रमाण २.५ ग्रॅम प्रति एकर असे आहे. हे २.५ ग्रॅम १० पाण्याच्या ग्लासांमध्ये मिसळून द्रावण तयार करावे आणि प्रति पंप (१५ लिटर) एक ग्लास याप्रमाणे फवारणी करावी.
द्रव स्वरूपात: बाजारात विविध कंपन्यांचे जिबरेलिक ॲसिड ०.००१% (उदा. होशी) या नावाने उपलब्ध आहे. याचा वापर ४० मिली प्रति पंप या प्रमाणात करावा.
-
विद्राव्य खत (Water Soluble Fertilizer): या फवारणीत स्फुरदयुक्त विद्राव्य खताचा वापर करावा. यासाठी १२:६१:०० (मोनो अमोनियम फॉस्फेट) हे खत १०० ग्रॅम प्रति पंप या प्रमाणात वापरावे.
-
कीटकनाशक: सध्याच्या काळात गहू पिकावर खोडकिडीचा (Stem Borer) प्रादुर्भाव दिसून येतो. याच्या नियंत्रणासाठी अलिका (Alika) सारखे कीटकनाशक (ज्यात लॅम्डा सायहॅलोथ्रिन + थायामेथोक्साम हे घटक आहेत) १० मिली प्रति पंप या प्रमाणात वापरावे.
एक महत्त्वाची सूचना:
अनेक शेतकरी अधिक उत्पादनाच्या अपेक्षेने गव्हाची दाट पेरणी करतात. मात्र, यामुळे रोपांमध्ये सूर्यप्रकाश, पाणी आणि अन्नद्रव्यांसाठी स्पर्धा वाढते, ज्यामुळे फुटव्यांची संख्या कमी होते. त्यामुळे शिफारशीनुसार योग्य प्रमाणातच बियाणे वापरावे.
वरीलप्रमाणे योग्य खत, पाणी आणि फवारणी व्यवस्थापन केल्यास गहू पिकाच्या फुटव्यांची संख्या निश्चितच वाढेल आणि त्याचा थेट फायदा उत्पादनात झालेला दिसून येईल.
