दोन टप्प्यांत विभागून द्या खताची मात्रा; पिकाचा पिवळेपणा आणि कमी फुटव्यावर झिंक सल्फेटचा वापर ठरेल प्रभावी.
गहू पिकातून भरघोस आणि विक्रमी उत्पादन मिळवण्यासाठी योग्य वेळी योग्य खत व्यवस्थापन करणे अत्यंत आवश्यक आहे. गहू पिकाच्या जोमदार वाढीसाठी नत्र (Nitrogen), स्फुरद (Phosphorus) आणि पालाश (Potash) या मुख्य अन्नद्रव्यांची गरज असते. नत्रामुळे पिकाची शाखीय वाढ होते, तर स्फुरद मुळांच्या विकासासाठी आणि पोटॅश दाणे भरण्यासाठी महत्त्वाचे ठरते. हे खत व्यवस्थापन प्रामुख्याने दोन महत्त्वाच्या टप्प्यांमध्ये विभागून दिल्यास पिकाला त्याचा सर्वाधिक फायदा होतो.
पहिला टप्पा: पेरणीच्या वेळेचे खत व्यवस्थापन (बेसल डोस)
पेरणी करताना दिलेला खताचा हप्ता (बेसल डोस) हा सर्वात महत्त्वाचा मानला जातो. यामुळे बियाण्याला उगवणीच्या सुरुवातीच्या काळातच आवश्यक अन्नद्रव्ये मिळतात, ज्यामुळे मुळांची वाढ जोमदार होते आणि रोप सशक्त बनते.
-
कोणती खते वापरावी?
पेरणीसाठी 10:26:26, 12:32:16, किंवा 15:15:15 (थ्री-फिफ्टीन) यांसारख्या संयुक्त खतांचा वापर करणे फायदेशीर ठरते.
-
खताचे प्रमाण:
प्रति एकर साधारणपणे एका बॅग (५० किलो) संयुक्त खताचा वापर करावा. चांगल्या उत्पादनासाठी, पेरणीच्या वेळी प्रति एकर किमान १०० किलो खताची मात्रा देणे आवश्यक आहे. मात्र, जर जमिनीची सुपीकता उत्तम असेल किंवा जमिनीत भरपूर शेणखत वापरले असेल, तर ७० ते ७५ किलो खत देखील पुरेसे ठरू शकते.
-
स्फुरद वाढवण्यासाठी:
जमिनीत स्फुरदाची कमतरता असल्यास, संयुक्त खतासोबत टीएसपी (ट्रिपल सुपर फॉस्फेट) चा वापर केल्यास फॉस्फरसची मात्रा वाढवता येते, जे मुळांच्या विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
दुसरा टप्पा: पेरणीनंतर २५ ते ३० दिवसांनी खत व्यवस्थापन
खत व्यवस्थापनाचा दुसरा आणि तितकाच महत्त्वाचा टप्पा म्हणजे पेरणीनंतर साधारणपणे २५ ते ३० दिवसांनी दिलेली मात्रा. हा काळ साधारणपणे तणनाशकाची फवारणी केल्यानंतर आणि पिकाला दुसरे पाणी देण्यापूर्वीचा असतो. तणनाशकाच्या वापरामुळे पिकावर आलेला ताण कमी करून त्याची वाढ पुन्हा जोमाने सुरू करण्यासाठी या टप्प्यावर खत देणे आवश्यक आहे.
-
कोणते खत द्यावे?
या टप्प्यात पिकाला नत्राची सर्वाधिक गरज असते. त्यामुळे, प्रति एकर एक बॅग युरिया द्यावा.
-
पिवळेपणा आणि कमी फुटव्यावर उपाय:
या काळात जर गहू पिकात पिवळेपणा दिसत असेल किंवा फुटव्यांची संख्या कमी वाटत असेल, तर युरियासोबत ५ किलो झिंक सल्फेट प्रति एकर मिसळून द्यावे. झिंक सल्फेटमुळे पिकाचा पिवळेपणा नाहीसा होतो आणि गव्हाचा फुटवा जोमदार होण्यास मदत मिळते, ज्यामुळे उत्पादनात लक्षणीय वाढ होते.
विशेष काळजी आणि कीड नियंत्रण
योग्य खत व्यवस्थापनासोबतच पिकाचे कीड आणि रोगांपासून संरक्षण करणेही महत्त्वाचे आहे. गहू पिकावर प्रामुख्याने काळा मावा (Aphids) या किडीचा प्रादुर्भाव दिसून येतो. याचा प्रादुर्भाव दिसल्यास, गरज पडल्यास १ ते २ कीटकनाशक फवारण्या घेतल्यास पीक निरोगी राहते आणि उत्पादनावर होणारा संभाव्य परिणाम टाळता येतो.
